Sis tahmini nasıl yapılır

Sis tahmini meteorolojistler tarafından nasıl yapılır bu makalemde tüm detayları ile birlikte anlatmaya çalışacağım. Bilgileri vermeden önce sis nedir ve nasıl oluşur kısaca bir özet geçeyim.

Sis nedir?

Yatay görüş mesafesinin 1000 metre yani 1 km altına düştüğü meteorolojik hadiseye sis adı verilir.

Sis nasıl oluşur?

Hava içerisinde subuharı da bulunur. Yerle temas eden havanın içerisinde bulunan bu su buharı yoğunlaşır ise ya da donarak kristalleşirse küçük su damlacıkları veya buz kristalleri meydana gelir. Bunun sonucunda da sis oluşumu gerçekleşir.

Alçak seviye bulutlarından stratusun yere çok yakın seviyede oluşmasına da sis adı verilebilir. İçerisinde hafif çisentili yağışlar olabilir.

Sis tahmini neden önemli?

Görüş mesafesinin bir kaç metreye kadar düşmesine sebep olabilir. Bunun sonucunda da kara, hava ve deniz yolu ulaşımlarında ciddi ölçüde olumsuz etkilere sebebiyet verebilir.

Sis türleri nelerdir?

Bizler sis türlerini 2 ana başlıkta inceleriz. Birincisi hava kütlesi sisleri ikincisi ise cephe sisleridir. Hava kütlesi sisleri; radyasyon sisi, adveksiyon yani yatay hava hareketi sisi ve orografik yani yer şekili sisleri olarak üçe ayrılır.

Hava kütlesi sisleri

Radyasyon sisi: Havanın açık olduğu zamanlarda yer seviyesi ve yere yakın hava ısı kaybı sebebi ile soğumaktadır. Normal koşullarda yerden yukarıya doğru çıkıldıkça hava sıcaklığı 100 metrede 0,65 °C azalır. Yer seviyesi ve yere yakın hava soğuk olduğunda (genelde kış aylarında hava açık iken gözlemlenir) alt tabakanın sıcaklığı üst tabakaya göre daha soğuktur. Yani yükseklik ile sıcaklık artar. Biz bu duruma enverziyon adını veririz. Soğuma, havanın çiğ noktasına ulaştığında sis meydana gelir. Gece saatlerinde başlar. Gündüz devam eder. Hava ısındıkça öğlen ya da sonrası kaybolur. Burayı biraz karışık anlattığımı biliyorum. Hemen aşağıdaki paragrafta biraz daha özet geçeyim.

Kış aylarında gece hava açık olduğunda yer yüzeyi ve yer yüzeyine yakın hava radyasyon kaybı sebebi ile daha hızlı ve daha çok soğur. Bir de bunun üzerine yüksek basınç mevcut ise soğuyan hava yere yakınlarda hapsolur. Hapsolan bu hava yükselemez. Bunun sonucunda da sis ya da buz tanecikleri oluşur. Kış günlerinde uyumadan önce havaya bakın. Eğer hava açık ise sabahında sis görme ihtimaliniz vardır. Hatta soğuma çok fazla ise otlar, arabalar ve benzeri üzerinde çiğ ya da kırağı gözlemleyebilirsiniz.

Adveksiyon sisi: Yatay hava hareketinden meydana gelir. Sıcak ve nemli bir hava düşünelim. Bu hava, kendisinden daha soğuk bir hava üzerinden geçerken alt katmanları soğur. Alt kısımlarında bulunan su buharı yoğunlaşır ve sis meydana gelir.

Orografik sis: Yer şekillerinden kaynaklı oluşan sislerdir. Yatay hareket eden bir havanın yer şekilleri sebebi ile yükselerek soğumasından kaynaklı oluşur. Yamaç eğiminin az olması ve havanın yavaş bir şekilde yataya yakın yükselmesi gerekir.

Cephe sisleri

Karşılaşan iki farklı hava kütlesinden sıcak olanın soğuk olanın üstüne yükselmesi sebebi ile oluşan sislere cephe sisleri adı verilir. Uzun süre kalıcıdır.

Sis tahmini nasıl yapılır?

Sis tahmini yaparken dikkat etmemiz gereken bir çok parametre var. Ama benim önem verdiğim ve Murat Abi’den öğrendiğim aşağıdaki 4 madde Türkiye geneli için oldukça önemli.

1. Kararlılık
2. Yüksek bağıl nem (RH)
3. Enverziyon
4. Sakin rüzgar

Yukarıda paylaştığım maddelerin yanı sıra FSI indeksi Türkçe karşılığı ile Kritik Başarı İndeksi tarafından verilen değerler ilk baktığım noktalardan bir tanesi.

FSI

Sis oluşma ihtimali hakkında geliştirilmiş bir indekstir. Tabii geliştirildiği yerin yer şekilleri, bulunduğu konum ve benzerleri sizin bulunduğunuz konum ile farklılıklar gösterebilir.

Yukarıdaki FSI indeksine baktığımızda >55 olur ise sis oluşma ihtimali azdır. 31-55 arası olur ise sis oluşma olasılığı vardır. <31 ise sis oluşma olasılığı yüksektir. Bu indeks Avrupa için geçerlidir ama. Mesela benim bulunduğum bölgede sis oluşma ihtimalinin yüksek olduğu değerler 17 ve altıdır.

FSI indeksini Türkiye’de çok iyi takip eden meteorolojistler ise bu değerin 20 altında olduğu zamanlarda sis oluşma ihtimalinin yüksek olduğunu tecrübe edinmişlerdir.

Evet. İlk baktığım şey FSI indeksi. Uzun yıllar aynı bölgede kalırsam ve kendime göre bir indeks oluşturabilirsem FSI üzerinden sis oluşma ihtimali hakkında bilgiler verebilir ve sis tahmini yapabilirim. Ancak, yukarıda belirtmiş olduğum 4 madde çok önemlidir. Kararlılık, yüksek bağıl nem, enverziyon ve sakin rüzgar.

1. Sakin rüzgar

Sis olup olmayacağını araştırdığımız bir yerde rüzgarın önemini şu şekilde anlatayım. Sakin rüzgarın olduğu bir yerde sis dağılmaz. Ama kuvvetli bir rüzgar var ise sis oluşsa dahi onu dağıtacaktır. Bu sebepten dolayı sis tahmini yapacağımız yerde sakin rüzgar aramamız gerekir.

Not: Bazı durumlarda rüzgar sakin olmasa dahi mesela 15 knot değerlerinde bile rüzgar esse sis dağılmayabilir. Bunun sebebi toz taşımının da aynı anda yaşanması, yakın bir yerde nehir, baraj ve benzeri su kaynaklarının olması, sisin oluştuğu yeri besleyen vadi ya da dağların olması olabilir. Belki de cephe sisidir.

2. Nem

Sisin oluşabilmesi için bağıl nem önemli. Nem olmadan yani su buharsız sisten bahsedemeyiz. Ya bir gün öncesinden yağmur yağmış olmalı. Toprak yani yere yakın alanlar neme doymuş olmalı ya da alt seviyelerde stratus tarzı bulutlar oluşmalı. Nemi sadece topraktan değil çevredeki doğal ya da yapay su kaynaklarından meydana gelen buharlaşmadan da alabilirsiniz.

3. Kararlılık

Havanın kararlı olması sis oluşumunu etkileyen başka bir faktördür. Burada hiç kafanızı karıştırmadan konuya gireyim. Sisi arayacağınız yerde yüksek basınç olmalı. Örneğin 1028 mb. O basınç havayı çökmeye zorlasın ki hem yere yakın yerlerde soğuma hem de nem olsun.

Yukarıdaki görsel sis oluşumu için ne kadar da güzel bir sonuç. Basınç 1024 hPa. Rüzgar ise sakin.

4. Enverziyon

Enverziyonu da kafanızı karıştırmadan anlatayım. Normalde hava yükseldikçe sıcaklığı 100 metrede 0,65 °C azalır. Bu durumun tersinde ki biz ona sıcaklık terselmesi deriz hava parselinin sıcaklığı doyma noktasına kadar yükseldikçe artar. tam bu noktada skewt-logp diyagramlarından ya da yer ile 850 mb sıcaklığına bakılması gerekir.

Yukarıdaki görselde yukarı doğru çıkıldıkça T değerinin yani o kırmızı noktalı çizginin azaldığını görebiliyorsunuz.

Yukarıdaki görsele baktığımızda da özellikle ayın 28’i ve diğer ayın 1’inde 850hPa sıcaklığı 2m sıcaklığından daha yüksek.

Buraya kadar anlattıklarım yine kafanızı çok karıştırmış olabilir. Kısa bir süre sonra detaylı bir video çekip makalemin sonuna ekleyeceğim. Bazen yazı ile maalesef tecrübelerinizi anlatamıyorsunuz.